Những chữ ngoại quốc thông dụng trong tiếng Việt

Lời Nói Đầu

Như các thứ tiếng khác trên thế giới, Việt Nam ta cũng có nhiều từ ngữ du nhập từ các ngôn ngữ khác do hoàn cảnh lịch sử hay địa lý. Sau đây là sưu tập những tiếng do Pháp hoặc Anh ngữ mà chúng ta xử dụng từ thời Pháp thuộc. Thói quen dùng tiếng ngoại quốc để thay thế tiếng Việt một phần là do tiếng của ta không có từ để chỉ vật hay người muốn nói hay nếu có thì từ quá dài. Cũng có một vài nguyên nhân khác không nêu lên đây. Tập sưu tầm nầy nhắm mục đích giúp con em chúng ta biết gốc gác những chữ nghe có vẻ lạ tai để xử dụng và phát âm cho đúng. Có những chữ không còn dùng nữa nhưng vẫn còn tìm thấy trong văn chương thời Pháp thuộc hay sau đó không lâu.

Chúng tôi không kê ra những chữ về phạm vi chuyên môn như y-tế, quân-sự, vv (rất nhiều và không phổ thông cho lắm). Đây không phải là một cuốn tự điển ghi hết nghĩa của các chữ kê ra nhưng là một tập nhỏ ghi lại những chữ tiếng Pháp hoặc tiếng Anh mà người Việt Nam quen dùng cách đây mấy chục năm, theo đúng tự điển hoặc gán cho một nghĩa khác, vd. chữ ‘Antenne, người báo cáo lén’. Thi hào Trần Tế Xương đã hơn một lần dùng một vài chữ ngoại quốc trong thơ của ông:

“Trên ghế, bà đầm dame ngoi đít vịt”

“Cống hỉ, méc-xì (merci): thôi đủ thứ”

“Cái nhẫn ma-dê (marié) vứt xuống sông” (marié=nhẫn cưới)

‘Thôi thôi tôi cũng méc-xì (merci) ông.’

Trong những thập niên qua, người Việt Nam cũng đã du nhập nhiều tiếng ngoại quốc vào ngôn ngữ thường ngày của mình, đặc biệt là tiếng Anh do ảnh hưởng toàn cầu hoá (vd: Good) hoặc do các đồng bào ở nước ngoài đem về (vd: Thanh-kiu, thank you, …). Tập nhỏ nầy sẽ không liệt kê những chữ này. Còn những từ gốc Trung Hoa, vì khả năng hạn chế, chúng tôi cũng không dám đưa vào, chẳng hạn các nhóm từ: tả pí lú, xí quách, vv.

Chắc chắn có nhiều thiếu sót và lầm lẫn. Kính mong các bậc đàn anh, đặc biệt là quý đồng bào ở các nước nói tiếng Pháp, chỉ giáo và bổ túc. Đa tạ.

Nguyễn Quang Vinh cẩn chí – 2006